A do të mbijetojë paqja në Gaza përballë sfidave gjeopolitike?

Presidenti amerikan Donald Trump deklaroi se është arritur një marrëveshje ndërmjet Izraelit dhe Hamasit, e njohur si “Faza e Parë e Paqes”, e cila parashikon ndërprerjen e menjëhershme të luftimeve në Rripin e Gazës. Kjo marrëveshje konsiderohet një zhvillim tejet i rëndësishëm, duke marrë parasysh përmasat e katastrofës humanitare me të cilën përballet popullata civile në këtë rajon. Ajo është vlerësuar gjerësisht si një sukses i jashtëzakonshëm i administratës Trump në përpjekjet për t’i dhënë fund konfliktit në një nga zonat më të paqëndrueshme të botës.
Megjithatë, marrëveshja në fjalë ka ngjallur reagime të ndryshme dhe ka ngritur pikëpyetje të rëndësishme në lidhje me zbatueshmërinë dhe jetëgjatësinë e saj. Edhe pse një qëndrim skeptik mund të duket si i pabazuar, në kontekstin aktual gjeopolitik është mëse i arsyeshëm, duke qenë se ekzistojnë aktorë të shumtë që nuk kanë interes të drejtpërdrejtë në ruajtjen e paqes.

Çfarë Parashikon Marrëveshja?

Marrëveshja e arritur përfshin një sërë pikash kyçe:
1. Ndërprerja e menjëhershme e luftimeve;
2. Tërheqja e trupave izraelite në një “linjë të dakorduar” – një formulim i paqartë që mund të interpretohet në mënyra të ndryshme dhe të përdoret si pretekst për shkeljen e marrëveshjes;
3. Shkëmbimi i të burgosurve dhe lirimi i të gjitha pengjeve izraelite dhe lirimi i të burgosurve palestinez;
4. Hapja e korridoreve humanitare për ndihma në Gaza;
5. Përfundimi i përhershëm i konfliktit në Gaza.
Historikisht, marrëveshje të tilla janë arritur vetëm nën presionin e fuqive të mëdha ndërkombëtare, pasi në mungesë të këtij presioni, pajtimi ka qenë – dhe mbetet – jashtëzakonisht i vështirë, në mos i pamundur. Megjithatë, shumica e këtyre marrëveshjeve kanë dështuar, shpesh për shkak të mungesës së vullnetit politik apo prishjes së tyre nga njëra prej palëve.

Kush mund të jetë kundër paqes – dhe pse?

Politika e Brendshme e Izraelit
Një nga aktorët që shfaq më së shumti hezitim për paqen është kryeministri aktual i Izraelit, Benjamin Netanjahu. Arsyet për këtë lidhen ngushtë me zhvillimet e brendshme politike në Izrael, veçanërisht me nevojën e tij për mbijetesë politike. Netanjahu përballet prej kohësh me akuza të rënda për korrupsion, të cilat potencialisht mund të çojnë në përfundimin e karrierës së tij politike. Në këtë kontekst, një krizë e jashtme shërben si mjet për të devijuar vëmendjen publike nga çështjet e brendshme dhe për të vonuar hetimet ndaj tij, duke përdorur sigurinë kombëtare si justifikim.
Gjithashtu, partnerët e koalicionit të djathtë ekstrem që e mbajnë në pushtet janë shprehur hapur kundër kësaj marrëveshjeje. Zbatimi i saj mund të çojë në rrëzimin e qeverisë dhe humbjen e pushtetit nga Netanjahu. Në këtë rast, lufta shërben si një formë “shpëtimi politik” për të, në një klimë të trazuar dhe të polarizuar.
E ardhmja e Gazës
Një tjetër aspekt problematik i marrëveshjes është çështja e qeverisjes së Gazës pas luftës. Marrëveshja parashikon që Hamasi të mos ketë më rol në administrimin e këtij territori, si dhe një çarmatim të plotë të forcave të tij. Por kush do ta udhëheqë Gazën pas kësaj? Hamasi, që prej vitit 2006, ka qenë forca dominante në këtë territor, dhe gjasat që të heqë dorë vullnetarisht janë minimale. Nga ana tjetër, Izraeli ka paralajmëruar se në rast se Hamasi nuk çarmatoset, ofensiva do të rifillojë – një kërcënim që tregon brishtësinë ekstreme të paqes së arritur.

Fuqitë Globale që mund të mos jenë të interesuara për paqe

Rusia

Rusia është një ndër fuqitë që, për arsye strategjike, nuk ka interes për një paqe të qëndrueshme në Gaza. Kremlini e ka përdorur konfliktin si mënyrë për të zhvendosur vëmendjen ndërkombëtare nga agresioni i saj në Ukrainë. Sa herë që fokusi global ka qenë te Gaza, Rusia ka përfituar për të avancuar agjendën e saj ushtarake në Ukrainë, me më pak vëmendje dhe presion ndërkombëtar. Paqja në Lindjen e Mesme e rrezikon këtë avantazh të Moskës, duke rikthyer sërish fokusin global tek Ukraina dhe duke e ekspozuar Rusinë ndaj kritikave dhe sanksioneve të reja.
Gjithashtu, konflikti në Gaza i ka shërbyer Rusisë si mjet propagandistik për të paraqitur Perëndimin si hipokrit dhe për të ndërtuar imazhin e saj si mbrojtëse e të drejtave të palestinezëve. Me ndalimin e luftimeve, ky mjet propagande humbet vlerën e tij.

Kina

Edhe Kina ka ndjekur një qasje të ngjashme me atë të Rusisë, ndonëse më të kujdesshme. Pekini e ka përdorur krizën në Gaza për të diskredituar Perëndimin në sytë e publikut ndërkombëtar, duke u paraqitur si një fuqi humane dhe e solidarizuar, përmes ndihmave humanitare dhe deklaratave diplomatike.
Megjithatë, nëse konflikti në Gaza përfundon, Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e saj mund të riqendrojnë vëmendjen e tyre në rajonin Indo-Paqësor, me fokus të veçantë në Tajvanin dhe Detin e Kinës Jugore – zona këto me rëndësi strategjike për interesat kineze. Presidenti Trump, në këtë kuadër, ka paralajmëruar vendosjen e tarifave 100% për produktet kineze, gjë që dëshmon për një rikthim të fokusit amerikan ndaj konkurrencës me Kinën, posaçërisht pas ndalimit të luftimeve në Lindjen e Mesme.

A do të zgjasë Paqja në Gaza?

Duke marrë në konsideratë faktorët e shumtë – nga interesat e brendshme politike të liderëve rajonalë, qëndrimet e partnerëve të tyre të koalicionit, deri te dinamikat e fuqive globale si Rusia dhe Kina – bëhet e qartë se paqja në Gaza është jashtëzakonisht e brishtë.
Në thelb, bëhet fjalë për një përballje midis forcave që e dëshirojnë paqen dhe atyre që përfitojnë nga vazhdimi i konfliktit. Nëse kjo paqe do të mbijetojë apo do të shembet, do të varet nga zhvillimet në ditët dhe javët në vijim. Megjithatë, një gjë është e sigurt: paqja e qëndrueshme nuk mund të mbështetet vetëm në marrëveshje politike, por duhet të ndërtohet mbi themele të besimit të ndërsjellë, angazhimit të sinqertë dhe mbështetjes së fuqishme ndërkombëtare.