Shekulli i luftërave të pafundme – A ka shpresë për paqe?”

Shkruan: Prof. Dr. Muhamet Racaj
Universiteti “Nënë Tereza”, Shkup

Hyrje
Shekulli XXI po dëshmon se paqja është një luks, ndërsa konfliktet e gjata janë pjesë e përditshme e botës tonë. Nga Lindja e Mesme e deri në Ballkan, këto konflikte nuk janë thjesht përplasje të armatosura, por shfaqje të problemeve komplekse sociale, politike dhe ekonomike. Ata ndikojnë drejtpërdrejt në jetën e njerëzve, ekonomitë e vendeve dhe stabilitetin e rajoneve. Shumë herë, ndërhyrjet ndërkombëtare dhe strategjitë e dështuara i kanë zgjatur këto konflikte, duke e bërë zgjidhjen e tyre një sfidë të madhe dhe të ndërlikuar.
Konfliktet e gjata nuk janë vetëm çështje politike, por edhe humanitare, duke përfshirë shpërnguljen e miliona njerëzve, shkatërrimin e infrastrukturës dhe krijimin e krizave të thella sociale dhe ekonomike. Secili rajon ka karakteristikat dhe sfidat e veta, por efekti i këtyre konflikteve rezonon ndërkombëtarisht, duke ndikuar në stabilitetin global dhe marrëdhëniet ndërkombëtare.

Konfliktet e gjata në botë
Lindja e Mesme
Lindja e Mesme është një nga rajonet më të ndikuara nga konfliktet e gjata në shekullin XXI. Siria, që nisi në vitin 2011 si një valë protestash për demokraci dhe të drejta qytetare, shndërrohet shpejt në një luftë civile komplekse, ku janë përfshirë aktorë lokalë dhe ndërkombëtarë. Konflikti ka shkaktuar më shumë se gjashtë milionë të zhvendosur brenda vendit dhe mbi pesë milionë refugjatë që kanë marrë rrugën e Europës dhe Lindjes së Mesme. Përplasjet kanë çuar në shkatërrimin e qyteteve dhe infrastrukturës, duke krijuar krizë humanitare të paprecedentë.

Jemeni është një tjetër shembull tragjik. Lufta që ka përfshirë vendin që nga viti 2014 ka shkaktuar mijëra viktima dhe ka çuar në një krizë të thellë ushqimore dhe shëndetësore. Pushtimi i qyteteve, bllokadat humanitare dhe përplasjet ndërmjet forcave qeveritare dhe rebelëve Huthi kanë shkatërruar jetën normale të qytetarëve dhe kanë krijuar një situatë ku ndihma ndërkombëtare është jetike për mbijetesën e popullatës.

Konflikti Izrael-Palestinë vazhdon të jetë një ngërç politik dhe humanitar që për dekada ka mbetur pa zgjidhje. Shpërthimet periodike të dhunës dhe tensionet politike kanë thelluar ndarjet dhe kanë penguar çdo përpjekje reale për paqe. Qytetet palestineze përballen me shkatërrim infrastrukture dhe kufizime të lëvizjes, ndërsa Izraeli përballet me kërcënime të vazhdueshme ndaj sigurisë së qytetarëve.Shpresat për paqe janë në marrëveshjen e fundit në mes Izraelit dhe Hamasit e kryesuar nga SHBA.

Afrika
Afrika është kontinent i pasur me burime natyrore, por gjithashtu i mbushur me konflikte të gjata dhe të ndërlikuara. Somalia ka qenë e përfshirë në luftë civile që nga fillimi i viteve 1990, me përplasje etnike, klanore dhe për pushtet që vazhdojnë deri sot. Mijëra njerëz janë zhvendosur brenda vendit dhe shumë të tjerë kanë kërkuar strehim në vende të tjera.
Sudani i Jugut, pas pavarësisë në vitin 2011, nuk ka gjetur paqen e qëndrueshme. Konflikti i brendshëm, i nxitur nga përçarjet etnike dhe luftrat për kontroll të burimeve natyrore, ka shkaktuar mbi gjysmë milioni viktima dhe ka çuar miliona të tjera në mjerim.
Republika Demokratike e Kongos vazhdon të përballet me dhunë të përhershme të grupimeve të armatosura, shpërngulje të popullsisë dhe shfrytëzim të burimeve minerare. Këto konflikte kanë efekt domino, duke destabilizuar jo vetëm vendin por edhe rajonin e Afrikës Qendrore.

Evropa dhe Ballkani
Edhe Evropa nuk ka qenë imun ndaj konflikteve të gjata. Lufta në Ukrainë që filloi në vitin 2014 dhe u përshkallëzua në vitin 2022 dhe vazhdon ka treguar se tensionet etnike dhe territoriale mund të shpërthejnë në një konflikt të madh me implikime ndërkombëtare. Mijëra qytete janë shkatërruar, miliona njerëz janë zhvendosur dhe ekonomia rajonale ka pësuar dëme të mëdha.

Ballkani, me historinë e trazuar të viteve 1990, mbetet një rajon me tensione etnike dhe politike. Konfliktet në Bosnje dhe Hercegovinë, Kosovë dhe Maqedoni të Veriut tregojnë se paqja është e brishtë dhe çdo provokim politik mund të ndezë përplasje. Këto konflikte, megjithëse shpesh të kufizuara në territor, kanë një efekt të gjerë për stabilitetin rajonal dhe marrëdhëniet ndërkombëtare.

Përfundim
Konfliktet e gjata nuk janë thjesht statistika apo lajme të përditshme. Ato janë histori njerëzish, familjesh dhe komunitetesh të prekura nga dhuna dhe pasiguria. Çdo konflikt i papërfunduar është një sfidë për drejtësinë, stabilitetin dhe zhvillimin.
Për të ndaluar përshkallëzimin dhe për të ndërtuar një të ardhme më të sigurt, nevojiten dialog, ndërhyrje të koordinuara ndërkombëtare dhe përkushtim i qeverive dhe shoqërisë civile. Pa këtë përkushtim, konfliktet e gjata do të mbeten pjesë e realitetit të hidhur të shekullit XXI.
Secili konflikt ka mësimet e veta. Nga Lindja e Mesme, Afrika, Evropa dhe Ballkani, ne kuptojmë se paqja nuk arrihet vetëm me armë, por me drejtësi, mirëqenie dhe bashkëpunim ndërkombëtar. Lexuesi duhet të kuptojë se zgjidhja e konflikteve të gjata është sfidë globale dhe përgjegjësi kolektive.