Dronët në Taktikën e Integruar të Luftës Moderne në Evropë: Nga Lufta e Rrjetëzuar në Tufat Autonome dhe Kërcënimi Transnacional për BE-në

Prof.Dr.Muhamet Racaj
Universiteti “Nënë Tereza”,Shkup

Abstrakti

Ky punim analizon transformimet thelbësore të taktikës ushtarake përmes integrimit të dronëve në luftën Ukrainë-Rusi dhe zgjerimin e kërcënimit të tyre në hapësirat ajrore të vendeve të Bashkimit Evropian. Qasja metodologjike përfshin shqyrtimin e burimeve të hapura, raportimeve ndërkombëtare dhe analizave akademike rreth përdorimit të dronëve në katër shtresa të frontit dhe aplikimit të tufave autonome të drejtuara nga inteligjenca artificiale. Rezultatet tregojnë se përdorimi strategjik i dronëve ka rritur fleksibilitetin ushtarak, ndërsa shkeljet ajrore nga Rusia kanë ekspozuar mangësi sistemike në mbrojtjen kolektive të BE-së. Përfundimi shton se nevojitet implementimi urgjent i kapaciteteve të avancuara anti-dron dhe përafrimi ndërkombëtar i politikave të sigurisë ajrore për të adresuar kërcënimet moderne.

Fjalë kyçe: dronë, luftë rrjetëzuar, inteligjencë artificiale, siguri ajrore, konflikti Ukrainë-Rusi, Bashkimi Evropian, kërcënimi transnacional

Hyrja

Shekulli XXI ka sjellë ndryshime të padiskutueshme në mënyrën si konceptohet dhe zhvillohet arti ushtarak, i nxitur nga avancimi i teknologjisë digjitale dhe transformimet doktrinare të luftës. Konflikti Ukrainë-Rusi është shndërruar në një laborator për inovacionet ushtarake, ku taktikat e rrjetëzuara të njësive të vogla dhe përdorimi i shumë-shtresave të dronëve kanë demonstruar përfitime të jashtëzakonshme në kapacitetin manovrues, efikasitetin operacional, dhe uljen e rrezikut për personelin ushtarak¹¹.
Problemi i hulumtuar trajton rrezikun e ri të shtrirjes së këtyre teknologjive përtej kufijve të luftës, duke u projektuar gjithnjë e më tepër në hapësirat ajrore të vendeve të BE-së përmes shkeljeve sistematike të kryera nga Rusia gjatë vitit 2025²⁵. Objektivi i studimit është të analizojë ndikimin strategjik, operativ dhe etik të integrimit të avancuar të dronëve, të vlerësojë dobësitë në mbrojtjen ajrore evropiane dhe të ofrojë rekomandime për përgatitjen e ushtrive të vlefshme ndaj kërcënimeve të reja.
Ky studim është i rëndësishëm sepse nxjerr në pah dobësitë e strategjive tradicionale të mbrojtjes, kontribuon në zhvillimin e politikave të përbashkëta brenda NATO-s dhe BE-së, si dhe përcakton standarde të reja për luftën digjitale, ku etika, teknologjia dhe mbrojtja kolektive janë të ndërthurura².

Pjesa Kryesore

1. Taktikat Inovative me Dronë të Ukrainës: Modeli i Katër Shtresave

Lufta Rusi-Ukrainë është shembulli më i qartë i integrimit të thellë të teknologjisë së dronëve në çdo nivel të operacioneve moderne. Ukraina ka zbatuar një qasje të kategorizuar sipas katër shtresave funksionale, secila me rol të veçantë në zinxhirin e fitimit të informacionit, koordinimit, mbështetjes, zjarrit dhe ekzekutimit të sulmeve precize³¹.

● Shtresa e parë: Dronët strategjikë.
Dronët si Bayraktar TB2, RQ-20 Puma dhe mjete me rreze të gjatë veprimi përdoren për mbikëqyrje të thellë, tërësore të frontit, ndërtimin e hartave të rrezikut dhe korrigjimin e zjarrit të artilerisë në thellësi të territorit. Ata operojnë në distanca deri mbi 300 km dhe janë të pajisur me sensorë të avancuar, komunikim satelitor dhe kapacitete për lëshimin e municioneve²¹.
● Shtresa e dytë: Dronët taktikë dhe FPV.
Dronët me rreze të mesme veprimi (15-20 km), përfshirë versionet FPV (First Person View), shërbejnë për identifikimin dhe selektimin e objektivave, zbulimin e kërcënimeve në front dhe koordinimin e goditjeve të artilerisë. FPV-të janë bërë sinonim i neutralizimit të shpejtë të objektivave të blinduara apo strukturave të fortifikuara dhe përdorin lidhje të koduar për të shmangur ndërhyrjen e kundërshtarit²².
● Shtresa e tretë: Dronët kamikazë dhe misionet e specializuara.
Dronët FPV ose modele të ngjashme lokale kanë shndërruar shumicën e përballjeve taktike në “gara teknologjike”, duke realizuar misione të ndryshme sulmesh ndaj tankeve, autoblindave, depove logjistike, qendrave të komandes dhe infrastrukturave energjetike²⁴.

● Shtresa e katërt: Mini-dronët për mbrojtje të afërt dhe logjistikë.
Përdorimi i mini-dronëve (2-5 km) në zonat urbane, për patrullim, transport ndihmash emergjente, zbulim në hapësira të mbyllura apo investigim pas luftimeve, rrit fleksibilitetin e njësive dhe shpejtësinë e reagimit ndaj kërcënimeve specifike²¹.Ky model ka sjellë përparësi operacionale, decentralizim të vendimmarrjes, shkurtim të kohës nga zbulimi tek ekzekutimi, dhe minimizim të ekspozimit të forcave njerëzore në terren³.

2. Ekspansioni Rus dhe Lufta e Dronëve në Shkallë të Gjerë

Derisa Ukraina ka fituar vëmendje për inovacionet, Rusia ka avancuar doktrinën e sulmeve masive, kryesisht me Shahed-136/131 të modifikuar iranian, Lancet dhe platforma lokale. Në qershor 2025, u shënuan mbi 5,000 goditje kamikaze ruse drejt Ukrainës²³, për të paralizuar sistemin e mbrojtjes ajrore, logjistikën dhe industrinë energjetike.

● Prodhimi dhe përdorimi masiv:
Kremlini ka investuar për të rritur prodhimin në miliona, duke dërguar qindra deri mijëra njëherësh në një “stuhi dronësh”, që detyron të përdoret çdo lloj kundërdroni duke tejlodhur burimet teknike dhe logjistike ukrainase²⁴²⁵.
● Taktika hibride:
Dronët rusë përdoren jo vetëm për dëme fizike, por për mbikqyrje, dezinformim, sabotim të infrastrukturës kritike, paralizim të transportit ajror dhe rritjen e pasigurisë psikologjike tek popullsia ukrainase dhe rajonale²⁴.
● Implikimi transnacional:
Incidentet me dronë rusë mbi Poloni, Gjermani e Danimarkë (2025) dëshmojnë se fronti digjital i betejës është projektuar në zemër të Evropës, teston gatishmërinë e sistemit të mbrojtjes kolektive të BE-së dhe NATO-s, dhe ngre tensione të reja politike²⁵.

3. Evolucioni i “Tufave Autonome” dhe Inteligjencës Artificiale

Integrimi i IA (AI) ka sjellë ndryshe filozofinë e komandimit: tufat e dronëve koordinohen për misione komplekse dhe veprojnë në mënyrë autonome, duke vlerësuar informacionin, ndarë objektivat dhe neutralizuar pengesat pa shumë ndërhyrje nga operatorët njerëzorë¹¹.
● Avantazhet janë shpejtësia e reagimit, zvogëlimi i rrezikut për forcat njerëzore dhe efektiviteti në misione të sinkronizuara të përmasave të mëdha.

● Rreziqet prekin fushën etike, rregullatore dhe kontrollin e veprimeve të pajisjeve që mund të shkaktojnë humbje jetësh pa ndërmjetësim njerëzor, duke rritur pasigurinë dhe mundësinë e përshkallëzimeve të rrezikshme.

4. Ndikimi në Doktrinën dhe Sigurinë Transnacionale Evropiane

Penetrimi i vazhdueshëm i dronëve rusë në hapësirat ajrore evropiane ka nxitur BE-në dhe NATO-n të iniciojnë “murin e dronëve” — një rrjet kolektiv me sensorë, radarë dhe sisteme neutralizuese, për të frenuar depërtimin e tyre⁷⁸.
Janë evidente disa pengesa qe vazhdimisht ekzistojnë në mes të shteteve sovrane të BE-SË.
● Mungesa e harmonizimit:
Vendet e BE-së dhe NATO-s përballen me vështirësi në ndërtimin e sistemeve të përbashkëta detektimi dhe shkëmbimit të të dhënave, duke mbetur të ekspozuar ndaj kësaj strategjie hibride të Rusisë⁶⁸.

● Kriza e reagimit kolektiv:
Incidentet kanë nxjerrë në pah dobësitë sistemeve të mbrojtjes kombëtare/rajonale dhe sfidojnë njëkohësisht vullnetin politik për bashkëpunim të thelluar në sektorin e sigurisë.

5. Dimensioni Etik, Rregullator dhe Teknologjik i Luftës Moderne me Dronë

Dronët autonomë ngritin pyetje të reja mbi përgjegjësinë dhe kontrollin mbi vendimmarrjen për veprime që mund të shkaktojnë humbje jetësh, si dhe balancimin midis inovacionit teknologjik dhe etikës në fushën ushtarake. Kërkohet harmonizim i traktateve ndërkombëtare si dhe standarde të reja të ligjit ndërkombëtar humanitar¹².

Përfundimi dhe Rekomandimet

Ky studim nxjerr në pah se lufta e rrjetëzuar dhe integrimi i shumë-shtresave të dronëve përbën një paradigmë të re në doktrinën ushtarake të shekullit XXI. Kërcënimi i projeksionit të dronëve në hapësirat ajrore të vendeve të BE-së thekson domosdoshmërinë për një përgjigje koherente dhe inovative të sigurisë kolektive.

Rekomandohet:

● Përshpejtimi i ndërtimit të “murit të dronëve” ndërkufitar evropian për ngritjen e kapaciteteve moderne të kërkimit dhe neutralizimit të kërcënimeve aktuale.Investimi sistematik në inteligjencën artificiale të sigurt, interoperabilitetin mbrojtës ajror dhe bashkëpunimin civil-ushtarak⁸.
● Hartimi i protokolleve të reja ligjore dhe etikë që përfshijnë përdorimin e dronëve autonomë dhe tufave të mençura në konfliktet moderne⁹.
● Krijimi i komiteteve ndërkombëtare për menaxhimin e rreziqeve të luftës hibride dhe të luftës digjitale.Evropa, përballë këtij vizioni të ri të luftës, ka shansin të udhëheqë inovacionin teknologjik të mbrojtjes së hapësirës euroatlantike dhe të krijojë një standard global të sigurisë kolektive për shekullin XXI.

Literatura e shfrytëzuar:
1.Binnendijk, A., et al. (2022). The Future of Warfare: Mesh Tactics and Network-Centric Operations. RAND Corporation.
2.Fortune. (2025). NATO ally warns of ‘hybrid war’ threat from Russia as drone incidents spread.
3.Bronk, J., & Reynolds, N. (2023). Airpower in the Ukraine War: An Interim Report. RUSI.
4.AP News. (2025). Europe has a Russian drone problem. Here are ways it might fix it.
5.BBC News. (2025). Danish PM calls for strong answer from EU leaders to drone incursions.
6.Kyiv Independent. (2025). As mysterious drone sightings increase, this is what Russia has to gain from them.
7.CNN. (2025). What exactly is a ‘drone wall’? EU leaders discuss plans to counter Russia.
8.Reuters. (2025). EU leaders back ‘drone wall’ to repel Russia after airspace violations.
9.NATO. (2024). Enhanced Forward Presence: Factsheet.
10.Military Times. (2024). Inside Ukraine’s Digital Battlefield Command Systems.
11.The Wall Street Journal. (2025).
12.Ukraina, AI drones debut in war.Ukrainian Intelligence. (2025). Map of Air Strikes Against Poland.
13.NBC News. (2025). What is a ‘drone wall’? Europe backs response to Russia.
14.The Independent. (2025). Mystery drones are causing havoc across Europe. Here’s why.
15.Bota Sot. (2025). Taktika inovative e shekullit XXI në luftën Ukrainë-Rusi.
16.Gazeta Blic. (2025).Lufta me dronë në Ukrainë, “zile zgjimi” për Pentagonin.
17.YouTube. (2025). 2 mijë dronë mbi Ukrainë në një natë.
18.Evropa e Lirë. (2025). Si po e dërrmojnë Ukrainën dronët e modifikuar iranianë të Rusisë.
19.ABC News. (2025). Dronët në Rusi, strategji e Ukrainës për vitin e ri.
20.Storm RKS. (2025). Taktika e re e luftës e Rusisë në fshehjen e dronëve vdekjeprurës.
21.Instagram. (2025). Pas incidentit të rëndë në fillim të kësaj jave, kur të paktën…