NATO njofton stërvitjen ushtarake “Mesdita e Palëkundur”(“Steadfast Noon”) për parandalimin dhe përdorimin e armëve bërthamore-Simulimi i skenarëve të mundshme në stërvitje
Prof.dr.Muhamet Racaj,
Universiteti”Nënë Tereza”,Shkup
Hyrje
Në epokën bashkëkohore, siguria globale ndikohet në mënyrë thelbësore nga kërcënimet bërthamore dhe roli i aleancave ushtarake si NATO për parandalimin e tyre. Prej shpërthimit të parë të armëve bërthamore në vitin 1945, këto armë kanë ndryshuar rrënjësisht mënyrën dhe strategjitë e konflikteve ndërkombëtare. Në këtë kontekst, simulimi i skenarëve për përdorimin e tyre ka marrë një rëndësi të veçantë, duke u integruar si element kyç në stërvitjet ushtarake të NATO-s, veçanërisht në programin e stërvitjes “Steadfast Noon”. Ky studim analizon këto simulime dhe rëndësinë e tyre në ruajtjen e stabilitetit ndërkombëtar dhe parandalimin e përdorimit të armëve bërthamore. Kjo analizë kontribuon në literaturën që lidh teknologjinë, strategjinë ushtarake dhe politikën e sigurisë së bashku me dimensionet diplomatike.
Pjesa Kryesore
Simulimi i skenarëve për përdorimin e armëve bërthamore në kontekstin e NATO-s
Përdorimi i armëve bërthamore mbetet njëri nga skenarët më kritikë dhe shqetësues në fushën e sigurisë ndërkombëtare. Simulimet e skenarëve, sidomos në kuadrin e stërvitjeve ushtarake të NATO-s, janë shtylla e përgatitjes së përgjigjeve operative dhe strategjike. Skenarët në fjalë analizohen në kategoritë strategjikë, taktikë, diplomatiko-pen test dhe aksidentalë, duke përfshirë elementët teknikë dhe gjeografikë që përcaktojnë efektet e përdorimit. Këto modelime varen edhe nga analizat klimatike, toponimike dhe kohët e reagimit brenda forcave aleate për neutralizimin e kërcënimit. Simulimet mbeten pjesë integrale e procesit të vendimmarrjes dhe strategjive të NATO-s për parandalim dhe mbrojtje.
Tipologjia e skenarëve bërthamore të studiuar në simulimet e NATO-s
Skenarët strategjikë: Përdorim masiv dhe përshkallëzor i armëve bërthamore kundër objekteve kritike kombëtare, me pasojat shkatërruese në ekonominë dhe shoqërinë.
Skenarët taktikë: Përdorim të kufizuar në fushen e betejës për të fituar avantazhe taktike, duke rrezikuar përshkallëzimin e incidentit në konflikt strategjik.
Skenarët diplomatiko-pen test: Testim i reaksioneve ndërkombëtare dhe diplomacisë përmes demonstrimeve eventuale të fuqisë bërthamore apo kërcënimeve të saj.
Skenarët aksidentalë: Raste të shkaktuara nga gabime apo keqkuptime teknike, me rrezikun e shndërrimit në krizë të plotë.
Elementët kyç që përfshihen në simulimet e NATO-s
● Teknologjia: fuqia e bombave bërthamore, llojet e raketave, avionëve dhe sistemet mbrojtëse.
● Faktoret mjedisorë: klimë, era, topografi dhe edukimi i popullsisë në zonat e prekura.
● Numerika operacionale: koordinatat, koha e paralajmërimit dhe veprimet e përbashkëta të forcave aleate për evakuim dhe neutralizim të kërcënimit.
Stërvitja “Steadfast Noon” (“Mesdita e Palëkundur”)e NATO-s – Simulim dhe Parandalim
Gjithnjë në kuadër të këtyre skenarëve, NATO organizon çdo vit stërvitjen “Steadfast Noon”, e cila përfshin mbi 70 aeroplanë nga 14 vende aleate dhe zhvillohet në baza ushtarake kryesore evropiane. Kjo stërvitje, e cila nuk përfshin përdorimin e armëve reale, simulon situata të ndryshme përdorimi dhe parandalimi të armëve bërthamore, duke komplikuar dhe sfiduar gatishmërinë operative të forcave aleate. Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Mark Rutte, ka theksuar rëndësinë që kjo praktikë ka në ruajtjen e besueshmërisë së kërcënimit parandalues dhe në mbrojtjen e aleatëve. Stërvitja nxit bashkëpunimin dhe koordinimin efektiv ndërmjet vendeve prej të cilave varen siguria dhe stabiliteti rajonal e global⁴.
Aspektet Etike dhe Ligjore
Përdorimi apo testimi i armëve bërthamore është i rregulluar nga rregulla të forta ndërkombëtare që përfshijnë traktatet NPT dhe CTBT, si dhe detyrimet për ruajtje të jetës së civilëve dhe mjedisit. Në mungesë të testimeve fizike, simulimet virtuale, përfshirë ato të NATO-s, kanë marrë një rëndësi jetike në trajnimin operacional dhe parandalimin e përdorimit të tyre në konflikte reale. Këto masa ligjore e etike janë element kyç në balancimin midis gatishmërisë ushtarake dhe ruajtjes së paqes globale.
Përfundime dhe Rekomandime
Simulimi i skenarëve për përdorimin dhe parandalimin e armëve bërthamore, i integruar në stërvitjet si “Steadfast Noon” të NATO-s, përbën një nga mjetet më të fuqishme strategjike dhe taktike për sigurinë ndërkombëtare. Ky proces ndihmon në analizën e pasojave, forcon kapacitetet mbrojtëse dhe thekson rëndësinë e bashkëpunimit ndërkombëtar.
Rekomandohet avancimi i mëtejshëm i teknologjive të simulimit dhe përforcimi i mekanizmave diplomatikë për reduktimin e rrezikut bërthamor në të gjithë botën.
Literatura e shfrytëzuar
1.Simulimi i një lufte bërthamore dhe pasojat, rrugapress.al, 2024.
2.Evropa e Lirë, “A i ka rritur gjasat për përdorimin e armëve bërthamore?”, 2024.
3.Stërvitja ushtarake NATO Steadfast Noon, komunikata zyrtare NATO, 2025.
4.Syri.net, “REL për rrezikun e luftës globale bërthamore”, 2024.
5.Traktatet ndërkombëtare për armët bërthamore, dokumente të OKB-së, 2023.
Fusnota
³ Bazat ushtarake për stërvitjen janë Kleine Brogel (Belgjikë), Lakenheath (Britani) dhe Skrydstrup (Danimarkë).
⁴ Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Mark Rutte, theksoi rëndësinë e ruajtjes së besueshmërisë dhe gatishmërisë së parandaluesit bërthamor.
⁵ Traktatet ndërkombëtare mbrojnë midis të tjerash mjedisin dhe popullsinë civile nga pasojat katastrofike të armëve bërthamore.