Paqe me kushte ose luftë totale: Perspektiva e konfliktit në Ukrainë dhe siguria evropiane
Prof.dr. Muhamet Racaj
Universiteti “Nënë Tereza”, Shkup
Hyrje
Në tetorin e vitit 2025, tensionet ndërmjet Federatës Ruse dhe Ukrainës arritën një kulm të ri diplomatik pas deklaratave të Presidentit Vladimir Putin, i cili paralajmëroi se “çdo prani e trupave perëndimore në territorin e Ukrainës do të konsiderohet si shënjestër legjitime për forcat ruse.” Paralelisht, ai deklaroi gatishmëri për bisedime të drejtpërdrejta me Presidentin ukrainas Volodymyr Zelensky në Moskë, duke ofruar garanci për sigurinë e tij personale. Këto dy mesazhe të kundërta – kërcënim ushtarak dhe ofertë për dialog – shënojnë dy rrugët e mundshme të zhvillimit të situatës: paqen me kushte ose luftën totale.
1. Logjika strategjike e paralajmërimit rus
Nga një perspektivë strategjike, deklarata e Putinit mund të interpretohet si përpjekje për të ndaluar çdo ndërhyrje të drejtpërdrejtë të vendeve anëtare të NATO-s në territorin ukrainas. Rusia synon të ruajë kontrollin mbi dinamikën e konfliktit dhe të shmangë eskalimin që mund të çojë në përfshirje të drejtpërdrejtë të Aleancës Perëndimore. Paralajmërimi ndaj pranisë së trupave të huaja përfaqëson një përshkallëzim verbal me qëllim frikësimi, por edhe një përpjekje për të vendosur “vijën e kuqe” strategjike të Moskës. Ky pozicion gjithashtu përforcon doktrinën ushtarake ruse mbi parandalimin përmes kërcënimit, që prej kohës së Luftës së Ftohtë ka mbetur element kyç i politikës së sigurisë së Kremlinit.
2. Diplomacia si mjet presioni
Ftesa për Zelenskyn që të vijë në Moskë “nën garanci sigurie” paraqitet si një ofertë paqeje, por në thelb është një instrument politik me dy funksione:
● 1.Ta paraqesë Rusinë si palën e gatshme për dialog, dhe
● 2.Ta testojë legjitimitetin dhe vendosmërinë e liderit ukrainas ndaj aleatëve perëndimorë.
Një negociatë e këtij lloji, e zhvilluar në territorin rus, do të krijonte një imazh diplomatik favorizues për Moskën dhe një dilemë për Kievin – ndërmjet vazhdimit të rezistencës ose pranimit të një paqeje të diktuar.
Nga ana tjetër, Zelensky përballet me presione të dyfishta:
● Nevojën për të mbrojtur integritetin territorial të Ukrainës dhe
● Domosdoshmërinë për të shmangur një konflikt total që mund të përfshijë Evropën në një luftë të re kontinentale.
3. Perspektiva ndërkombëtare dhe dilema e Perëndimit
Për vendet perëndimore, deklarata ruse nënkupton një test të ri të politikës së “parandalimit pa ndërhyrje direkte.” NATO dhe Bashkimi Evropian kanë forcuar mbështetjen ushtarake, logjistike dhe ekonomike të Ukrainës, por janë treguar të kujdesshëm në dërgimin e kontingjenteve aktive. Prania e trupave perëndimore do të ndryshonte natyrën ligjore dhe operacionale të konfliktit, duke e shëndërruar atë në një luftë të drejtpërdrejtë midis fuqive bërthamore.
Në këtë sfond, “paqa me kushte” e ofruar nga Moska mund të shihet si:
● Taktikë për të fituar kohë,
● Për të konsoliduar fitimet territoriale dhe
● Për të fragmentuar unitetin perëndimor.
4. Lufta totale si realitet potencial
Nëse dialogu dështon dhe vijat e frontit vazhdojnë të përshkallëzohen, atëherë perspektiva e një “lufte totale” bëhet e paevitueshme. Rusia, e mbështetur nga një aparaturë industriale të ripërtërirë dhe partneritete strategjike me Kinën, Iranin dhe Korenë e Veriut, ka aftësi të zgjatura për të zhvilluar luftë të gjatë.
Ukraina, nga ana tjetër, mbështetet kryesisht në ndihmën perëndimore, e cila është e ndjeshme ndaj dinamikave politike të brendshme në SHBA dhe BE.
Një zgjerim i konfliktit do të kishte pasoja të rënda për sigurinë evropiane, duke rrezikuar stabilitetin e kufijve lindorë të NATO-s dhe duke testuar aftësinë e organizatës për të zbatuar mbrojtjen kolektive sipas nenit 5 të Traktatit të Uashingtonit.
5. Gatishmëria e Ukrainës për negociata
Presidenti Volodymyr Zelensky ka shprehur gatishmërinë për negociata me Rusinë, por kusht kjo është një armëpushim i vërtetë përgjatë vijave aktuale të frontit. Ai ka theksuar se negociatat mund të zhvillohen në çdo format — dypalësh apo trepalësh — por vetëm pasi luftimet të ndalen në mënyrë të qëndrueshme. Zelensky ka nënvizuar rëndësinë e ruajtjes së integritetit territorial të Ukrainës dhe ka refuzuar çdo lëvizje që do të sillte dorëzimin e territoreve shtesë Rusisë.
Megjithatë, Rusia ka vendosur kushte të ashpra për një armëpushim:
● Duke kërkuar tërheqjen e trupave ukrainase nga territoret që ajo konsideron si të saj,
● Ndalimin e mobilizimit dhe
● Ndalimin e ndihmës ushtarake nga jashtë.
Putini ka deklaruar se është gati të takohet me Zelenskyn vetëm kur të jetë i gatshëm për të nënshkruar një traktat paqeje, duke vënë theksin mbi kushtet e Rusisë për negociata.
Përfundim
Deklaratat e Kremlinit dhe përgjigjet e Kievit paraqesin një moment vendimtar në dinamikën e konfliktit në Ukrainë dhe ndikimin e tij për sigurinë evropiane. Sipas kësaj situate, sistemi ndërkombëtar përballet me një zgjedhje dramatike:
● Të pranosh një paqe me kushte të imponuara ose
● Të përballesh me perspektivën e një lufte totale.
Historia tregon se paqet e imponuara rrallë janë të qëndrueshme, por shmangia e luftës totale mbetet qëllimi suprem i diplomacisë bashkëkohore.
E ardhmja e Ukrainës, dhe e vetë rendit ndërkombëtar, do të varet nga aftësia për të balancuar në mënyrë efektive forcën dhe arsyen në këtë moment kritik historik.
Në këtë mënyrë, artikulli propozon një analizë të thelluar të sfidave strategjike, diplomatike dhe ushtarake që po përballet rajoni, duke vlerësuar në mënyrë të balancuar rolin e aktorëve kryesorë dhe pritshmëritë për zhvillimet e ardhshme.